“Hallo, ik ben Alice, de zorgrobot”. Met een zorgrobot voelen bejaarden zich minder eenzaam, zeggen Nederlandse onderzoekers na een proef (NRC, 6 juli 2015). “Allan wordt 100 en dat wordt groots gevierd in het bejaardentehuis, behalve dan dat de jarige het op zijn heupen krijgt en kort voordat het feest losbarst, vertrekt. De tijd die hem rest kan hij beter besteden, vindt hij en hij klimt uit het raam en verdwijnt” (flaptekst van het boek: ‘De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween’ van Jonas Jonassen, 2011).
​

​​​​​Robotica en domotica, huisautomatisering en smart homes​

​Aan​​​leiding

Daar waar senioren voorheen bij verminderde mobiliteit ofwel verhuisden naar een bejaardenwoning ofwel thuis voorzieningen kregen van de gemeente om thuis te kunnen blijven wonen, wordt in het nieuwe landschap van het sociaal domein meer van de burger zelf gevraagd. Verwacht wordt dat hij tijdig nadenkt over woningaanpassingen en daar ook zelf een grote financiële bijdrage aan levert. Daarnaast wordt domotica steeds belangrijker. Maar domotica is meer dan het invoeren van een nieuwe techniek. Het vraagt om maatschappelijke innovatie waarbij menselijke, organisatorische en omgevingsaspecten van groot belang zijn. Als het gaat om vastgoed, dan blijkt de veroudering van de functionaliteit in de ouderenzorg zorgelijk.

Innovatie

Een doel van de innovatiewerkplaats Health Space Design is om slimme innovaties in de zorg te ontwikkelen. Om innovaties door onze onderzoeken te realiseren, werken we met een methode die bestaat uit vijf fasen. De eerste drie fasen zijn het vaststellen van doel en noodzaak, het vaststellen van tekortkomingen en bouwen aan een netwerk van stakeholders. Na deze eerste drie fases worden in de vierde fase ontwikkelde scenario’s bekeken aan de hand van gebruikers-vereisten en wordt in de laatste fase het beste scenario getest of doorgerekend. Deze vijffasenmethode leidt tot meer innovatieve output dan traditionele onderzoeksmethoden.

​​​Kerncijfers

  • Nederland telde in 2014 ruim 2,9 miljoen 65-plussers, 17,3% van de bevolking. Dit aantal zal de komende jaren blijven stijgen. In 2060 is 26% van de bevolking 65+, dat zijn 4,7 miljoen mensen (Ouderenfonds)
  • In 2014 stonden 3,5% van maatschappelijk vastgoed op het gebied van gezondheid waaronder zorginstellingen leeg (CBS). Zonder structurele veranderingen in vastgoed zal de leegstand bij zorginstellingen alleen maar groter worden
  • Landelijk is momenteel meer dan de helft van het vastgoed in de ouderenzorg functioneel verouderd (Smelt, 2016)
  • 97% van de bestuurders en managers in care geven aan dat er meer innovatie nodig is, en daarvan vindt 39% dat zij niet de middelen hebben om te investeren (eHealth-monitor, 2016)

​De opdrachtgevers

De focus van CompleetThuis en Smelt vastgoedmanagement omvat naadloos de actuele maatschappelijke situatie voor de huisvesting van ouderen in onze samenleving. CompleetThuis en Smelt vastgoedmanagement willen graag samen met de innovatiewerkplaats Health Space Design van februari tot juli 2017 onderzoek doen naar Domotica en Robotica. CompleetThuis is het bedrijf van Robbert Sijm (Bachelor of Commerce); Robbert is adviseur Langer zelfstandig thuis wonen. Smelt vastgoedmanagement is het bedrijf van ing. Hans Smelt MRE; Hans is adviseur Zorgvastgoed. Hij schreef een hoofdstuk in de Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2016, met de titel Gebouwflexibiliteit, panacee tegen leegstand in ouderzorg.

Enerzijds toont onderzoek aan dat mensen graag zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen in hun eigen omgeving. Dat is de focus van CompleetThuis. Anderzijds, daar waar thuis wonen door toenemende zorgvragen niet meer mogelijk is, komt een verzorgingshuis in beeld. Zaak is dan om een omgeving te creëren waarin het leven op een passende wijze kan worden voortgezet. Dat is de focus van Smelt vastgoedmanagement.

Robert Sijm van CompleetThuis en Hans Smelt van Smelt vastgoedmanagement zijn de externe opdrachtgevers van dit multidisplinaire onderzoek. Stefan Lechner van de innovatiewerkplaats Health Space Design is de interne opdrachtgever.

​Onderzoe​​​​ksvragen

Bij toekomstige huisvesting vervullen robotica en domotica (huisautomatisering of smart homes) een steeds belangrijker rol. Als mensen daarmee langer thuis kunnen blijven wonen of dat daarmee het menselijk welzijn kan worden vergroot tijdens het wonen in een verzorgingshuis, wat zijn dan de randvoorwaarden en gevolgen daarvan voor onze woningen en verzorgingshuizen? In het dossier ouderenzorg van het Rijk zijn de kernbegrippen: (1) langer thuis wonen, (2) verzorgingshuizen, en (3) gezond blijven. Naast menselijke aspecten en welzijnsaspecten spelen bij domotica en robotica de kosten en maatschappelijke kosten ervan een wezenlijke grote rol. En de interactie tussen welzijn en maatschappelijke kosten. Dit geeft een uitgelezen kans voor multidisciplinair onderzoek in een onderzoeksteam met studenten van bijna alle studierichtingen.

​Nederland staat voor een grote uitdaging. De maatschappelijke vraag die voorligt is “Op welke manier kan je vastgoed slim inzetten en hoe kan bouwkundig in het ontwerp rekening worden gehouden met het concept van flexibel wonen (dat wil zeggen: nu geschikt voor de grote groep van senioren, maar in de toekomst voor een bredere doelgroep)? En in hoeverre zal de integratie van domotica en robotica binnen het ontwerp of verbouwing kostenbesparend zijn voor overheid en/of ziektekostenverzekeraar? En in hoeverre verandert de integratie van domotica en robotica in het ontwerp van het vastgoed de houding van een senior ten opzichte van domotica en robotica?”

​Centrale vragen bij dit onderzoek naar domotica en robotica komen rechtstreeks uit de praktijk. Deze centrale vragen zijn of een preventieve aanpak leidt tot kostenbesparing voor gemeenten of zorgverzekeraars en wat de de gevolgen zijn voor het ontwerpproces voor het gebouw en de gebouwinstallaties van toekomstige verzorgingshuizen. Meer specifiek kan je hierbij dan denken aan een focus op:

​​Vastgoed

Hoe kan je ​vastgoed slim inzetten? Oftewel hoe kan bestaande vastgoed worden gerenoveerd of nieuwbouw uitvoeren voor nu en in de toekomst?

Bouwkunde

Waar hou je in jouw ontwerp van gebouw en gebouwinstallaties rekening mee bij ontwerp van huis of zorginstelling, wellicht is er een modulaire oplossing. Met welke scenario’s houd je rekening, zoals met of zonder inwonende mantelverzorger, bewoners met intensieve zorg en/of gebruik van plafondliften. Of de vraag wat de gevolgen zijn van ontwikkelingen op het gebied van domotica en robottechnologie op het ontwerp van gebouw en gebouwinstallaties van toekomstige ouderenhuisvesting, welke ontwerpaanbevelingen voor gebouw en gebouwinstallaties daaruit kunnen worden geformuleerd en wat zijn de gevolgen daarvan voor de kosten van zowel gebouw als gebouwinstallaties?

Gedrag

Naast belang van inzicht bij senioren in het nut van techniek, is het belangrijk dat hij/zij het ook gaat gebruiken. En hoe kan je het gedrag van de ouder zo beïnvloeden dat het besef van noodzakelijke woningaanpassingen ook te doen besluiten om over te stappen naar woningaanpassingen of domotica.

Kosten

Hoe kan het geïntegreerde gebruik van domotica en robotica de veiligheid van de oudere vergroten, oftewel: in hoeverre werkt het kostenbesparend voor de ziektekostenverzekeraar? En, in hoeverre vermindert de bouw voor senioren de hulpvraag bij de gemeente? Maar ook, wat zijn de financiële gevolgen van domotica en robotica bij het ontwerpen van gebouwen en gebouwinstallaties bij toekomstige verzorgingshuizen?

Klik hier voor meer informatie.